تاریخچه فرش و تابلو فرش دستباف (11) : طرح های گلدار هراتی

طرح های گلدار هراتی

طرح قالی های گلدار هراتی منسوب به شهر هرات است که در روزگاران پیشین در خراسان و امروزه در افغانستان قرار دارد. بنابر نظر مورخین و کارشناسان هنر قلی بافی، شهر هرات پایتخت دربار تیموریان اولین مرکز بافت فرش های با طرح های گلدار در ایران بوده است.

حاشیه ی فرش های هراتی با طرح متمایز از طرح زمینه ی فرش طراحی شده که در آن غالبا نقش قوری چای و یا سماور درونمایه ی اصلی و غالب طرح را تشکیل می دهد.

طرح بیشتر فرش های گلدار تیپ هراتی فاقد اشکال پرنده و حیوان است در حالی که به ندرت در برخی از فرش های بافته شده در این سبک نقش پرنده و حیوان نیز دیده می شود، از جمله یک فرش معروف به نام امپراتور که هدیه ی پطر کبیر امپراطور روسیه به لئوپولد اول، امپراطور اتریش، بوده است. امروزه یک تخته از این فرش ها در موزه ی متروپولیتن نیویورک و دیگری در موزه ی وین نگهداری می شود. در زمینه ی قرمز این قالی ها نقش حیواناتی در ردیف های افقی و عمودی بافته شده است و در حد فاصل این نقش ها، گل ها و برگ های پیچک دار دیده می شود. به نظر می رسد فرش های هراتی که دارای نقش حیوان هستند مربوط به اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم باشند که گاه بافت آن ها تا قرن 18 میلادی نیز ادامه داشته است.

تاثیر طرح های هراتی با برگ های نیم دایره ای و حاشیه ی زیبا و اختصاصی آن در بافت های امروزی مراکز مختلف قالی بافی ایران از جمله آذربایجان، کردستان، همدان و استان های مرکزی ایران انکار ناپذیر است. امروزه در بسیاری از این مناطق وو همچنین برخی از کشورهای اروپای شرقی و هندوستان و پاکستان فرش های زیبایی در این سبک بافته می شود.