پشم

در فلات پهناور ایران علی رغم خشکی نسبی آب و هوای آن، مراتع سرسبزی برای پرورش دام وجود دارد. در دامنه های کوه های البرز و رشته کوه زاگرس به ویژه در نواحی سنندج و کرمانشاه و نواحی شمال خراسان و بلوچستان و نقاط مرکزی ایران، گوسفندانی پرورش می یابند که پشم های مرغوب آنها در تهیه ی فرش های بادوام و مناسب به کار می روند.
نژادهای معروف گوسفندان ایران عبارتند از: قره گل، ماکویی، سنجابی، کردی، افشاری، بلوچی، قزل، کلکوهی، مغانی، بختیاری، نائینی و سنگسری. بیشتر گوسفندان ایران از نوع نژادهای با پشم ضخیم هستند و متجاوز از 65 تا 70 درصد پشم آنها از نوع هتروتیپ است. بر اثر این کیفیت تار پشم زبرتر، ضخیم تر و مستحکم تر بوده و برای قالی بافی کاملا مناسب است. قطر تار پشم نژادهای گوسفندان ایران بین 35 تا 50 میکرون (35 تا 50 هزارم میلی متر) و طول آنها حتی تا 38 سانتی متر نیز می رسد.
گوسفندانی که در کوهستان و هوای معتدل پرورش می یابند نسبت به گوسفندان نقاط پست و مرطوب پشم های مرغوب تری تولید می کنند. همچنین پشم هایی که در فصل بهار چیده شده باشند کیفیت بهتری نسبت به پشم های پاییزه دارند.
پشم های سفید رنگ خاصیت رنگ پذیری بهتری نسبت به سایر پشم ها دارند، لذا بیشتر مطلوب رنگرزان هستند. ناگفته نماند رنگ پشم گوسفندان نژاد سفید کاملا سفید روشن نیست بلکه در حقیقت نخودی و یا زرد روشن است. تنها پشم برخی از نژادها مانند گوسفندان سیستانی به طور کامل سفید و براق هستند که بعد از رنگرزی شفافیت و جلوه ی خاصی پیدا می کنند.
پشمی که برای بافت قالی انتخاب می گردد باید دارای خصوصیات ویژه ای باشد. قطر پشم های مناسب برای قالی بافی در حدود 30 تا 40 میکرون (30 تا 40 هزارم میلی متر) است. از پشم معمولا پرز و یا گوشت فرش بافته می شود ولی بافندگان ایلیاتی مانند قشقایی ها، بلوچ ها، تراکمه و طوایف لر تار و پود فرش های خود را نیز از پشم انتخاب می کنند. به ندرت در گذشته نیز برخی از فرش های همدانی و بلوچی با پشم شتر بافته می شد. تقریبا در تمام مراکز بافندگی ایران شیرازه های فرش را از جنس پشم انتخاب می کنند (به استثنای فرش های ابریشمی). در فرش های لری و بلوچی گاهی نیز از موی بز برای این منظور استفاده می کنند.

 منبع: افسانه ی جاویدان فرش ایران (1389) محمدجواد نصیری، محمدرضا عبدالعلی (طراح)، آسیه دهقانی (طراح)، فرهنگسرای میردشتی