نیل

گیاهی است با نام علمی INDIGOFERA TINCTORIA و همان طور که از نام آن برمی آید، اصل آن از هندوستان بوده و از آنجا به سایر نقاط دنیا برده شده است.

بوته ی نیل را بشر هزاران سال پیش می شناخته و آن را برای تهیه ی رنگ های سبز و آبی کشت می کرده است، ولی بعد از کشف نیل مصنوعی زراعت آن تا حدود زیادی محدود شد و امروزه کشت آن در هندوستان در حد محدود معمول است.

گیاه نیل در خوزستان و مناطق جنوبی ایران نیز سابقه ی کاشت داشته است.

گیاه نیل انواع متعدد دارد ولی در همه ی آنها یک یا دو ماده ی رنگی وجود دارد. برگ های نیل دور از اشعه ی آفتاب و جریان هوا سفید رنگ است، ولی اگر این برگ ها را خرد کنند ماده ی سبز رنگی از آنها خارج می سود که در مجاورت هوا اکسید شده و به رنگ آبی در می آید.

نیل یکی از بهترین و باثبات ترین رنگ های طبیعی در برابر شست و شو و سایش به خصوص نور می باشد.

روش رنگرزی سنتی با نیل تا حدودی مشکل است، و به کار و حوصله ی زیاد نیاز دارد، و رنگرز ایرانی که امروزه در مقیاس تجارتی باید الیاف مورد نیاز کارگاه ها را آماده کند، فرصت آن را ندارد که به ریزه کاری های فنی پردردسر برای تولید الیافی با رنگ هایی درخشان تر و جالب تر بپردازد. شرایط کار امروزی او را وادار می سازد که با صرفه جویی در وقت و با استفاده از نیل شیمیایی، از عملیات پیچیده ی نیل طبیعی صرف نظر کرده و الیاف خود را به طریقه ی جدید رنگرزی کنند.

 منبع: افسانه ی جاویدان فرش ایران (1389) محمدجواد نصیری، محمدرضا عبدالعلی (طراح)، آسیه دهقانی (طراح)، فرهنگسرای میردشتی